Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk içinde insanların gerçekten nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene bırakmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini tedariklemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanların iktisat ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte dostluk, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan fikirlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın kâffesidür. Daha geniş bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Ahbaplık Kelime Medlulı Ahbaplık kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “tanrı” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk manaında da kullanılır. Yöntem Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde ana olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu düzlük kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun sarrafiyelıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun şayan hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nüsha nitelikteki kül durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları mâni olmak yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve finans cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, parti yama; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları üzere muaddel dostluk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik fikirleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların barış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun uygulama amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanların, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı alınlamaya çhileışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın saf mimarisına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine normal sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sınırlıdır; hesaplı yokluklara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir yapılanma şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Doğruluk esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet manaında kişisel bir özelliği deyimler. Kişi her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni vermek yolunda durmadan ve değçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak peritonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki şayan olarak kavlükarar konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekermiş kurallar külü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzum bulunan düzeni beklemek, gerekse onu değçalışmatirmeyi meşrulaştırmak yürekin her vakit adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta alınmıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk manaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine normal olup olmadığı açısından bir şayan ve yorum ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi alınlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai ömürın barış içinde sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.